اقسام تدبر در قرآن
تدبر در قرآن کریم بر دو قسم است: ترتیبی و موضوعی
تدبر ترتیبی، فهم مجموعی آیات و سوره‌های قرآن، مطابق نظم هدایتی مصحف است.
تدبر موضوعی، فهم مجموعی آیات مرتبط با یک موضوع کلی یا جزئی است.
«تدبر» در قرآن با موضوع «سیره رسول الله» و «سیره مقبوله مؤمنان»
قرآن کریم، کتاب تمدن‌ساز است؛ هم امام‌پرور است و هم امت‌پرور. سیره رسول الله در قرآن، میزانی برای رهبری رهبران و اولیاء امور است،[۱] زیرا اجرای قرآن، تنها بر مبنای سیره آن حضرت امکان‌پذیر است؛ و سیره مقبوله مؤمنان در قرآن، میزانی برای تبعیت امت از امامان برحق و اولیاء امور است.[۲] البته امت نیازمند شناخت سیره رسول الله هم هست تا میزانی برای شناخت امامان برحق و اولیاء امور داشته باشد.
قرآن، بهترین، کامل‌ترین و محکم‌ترین منبع برای شناخت سیره رسول الله و سیره مقبوله مؤمنان است که این مهم، با تدبر این موضوعات در قرآن به دست می‌آید. بنابراین، تدبر در قرآن با موضوع سیره نورانی رسول الله و سیره مقبوله مؤمنان، به عنوان راهبردی‌ترین موضوعات تدبر موضوعی به شمار می‌آید.
نگرش مجموعی به سیره رسول الله و مؤمنان، مانع نگاه محدود، تک‌بعدی و حتی غلط به سیره است و بر همین اساس، امری ضروری و لازم است.
نکته۱: تدبر در سیره انبیاء عظام که در قرآن مطرح شده، خود یکی از راه‌های تدبر در سیره رسول الله است، زیرا بر اساس آیات قرآن، سیره آن حضرت، از سیره آن بزرگواران جدا نیست[۳] و ذکر سیره انبیاء در قرآن کریم، برای روشن کردن روش عمل به قرآن است.
نکته۲: سیره اهل بیت عصمت و طهارت، شرح سیره رسول الله است و پس از تدبر در سیره آن حضرت، امکان تدبر در سیره اهل بیت عصمت و طهارت بیش از پیش فراهم خواهد بود.