بسم الله الرحمن الرحیم
انسجام حکیمانه سخن قرآن در مقام تصور
هر سخنی از اجزایی تشکیل یافته که با ترتیب و ترکیب خاصی در کنار یکدیگر قرار گرفتهاند. انسجام حکیمانه سخن به معنای وجود حکمت در ترکیب و ترتیب اجزای سخن است، به گونهای که اگر دلیل جمع و ترتیب اجزای سخن از صاحب سخن پرسیده شود، او پاسخی قابل قبول عقلا ارائه دهد.
باید توجه داشت که عقلا به طور فطری متوقع وجود حکمت در ترکیب و ترتیب اجزای سخن هستند و نشانه فطری بودن این توقع، شکلگیری سؤال و ابهام و اعتراض به هنگام مواجهه با سخن غیر منسجم است؛ ببینید که آیا متن زیر را به عنوان یک سخن حکیمانه از من میپذیرید؟
لطفا ادامه مطلب را بخوانید:
«انفاق آخرین ارز پژوهشی غذا استقلال مادران پنیر مطالعه کرد…»!!!
متن زیر را چطور؟
«انفاق کار خوبی است. نام آخرین امام ما مهدی علیه السلام است. نرخ ارز در حال کاهش است. باید در جهت ساماندهی امور پژوهشی و آموزشی گام برداشت. امروز برای تهیه عذا به سبزی نیاز داریم. شرافت انسانی در گرو حفظ استقلال است. محبت به مادران و پدران عبادت است. خوردن پنیر با گردو لذتبخش است. قبل و بعد از کلاس باید مطالعه کرد…»!!!
متن زیرا چطور؟
«انفاق کار خوبی است و همه باید اهل انفاق باشند. این یکی از دستورات قرآن کریم است.
امام زمان آخرین امام ما و نام آخرین امام ما مهدی علیه السلام است. او در پس پرده غیبت و در عین حال در حال رهبری امت مسلمان است. خدا کند که شایستگی ظهور او را پیدا کنیم.
برخی از دشمنان پیوسته در تلاشند تا نرخ ارز را افزایش دهند. مردم باید هوشیار باشند. مسئولان باید تلاش کنند و به خواست خدا نرخ ارز در حال کاهش است.
امروزه یکی از مشکلات ما نابسامانی امور پژوهشی و آموزشی است. باید فکری کرد تا جلو موازیکاری و تداخل گرفته شود. باید در جهت ساماندهی امور پژوهشی و آموزشی گام برداشت.
غذای امروز آش است و امروز برای تهیه غذا به سبزی نیاز داریم…»
چنانکه میبینید متن اول، کلمات در هم ریخته و متن دوم، جملات در هم ریخته و متن سوم، پاراگرافهای در هم ریخته است و در هر کدام از این متون درجهای از سؤال و ابهام و اعتراض شکل میگیرد مگر اینکه از ادعای یک متن بودن آن دست برداشته شود.
وقتی با قرآن مواجه میشویم، آن را کتابی متشکل از سورهها و سورههای آن را متشکل از آیهها و آیههای آن را متشکل از کلمات و عبارات و جملات مییابیم؛ بنابراین انسجام سخن در قرآن به طور کلی در سه سطح قابل تصور است:
۱٫ انسجام سخن در درون آیهها (بین کلمات و عبارات و جملات)
۲٫ انسجام سخن در درون سورهها (بین آیهها)
۳٫ انسجام سخن در درون کتاب (بین سورهها)
انسجام حکیمانه سخن قرآن در مقام تصدیق
تصدیق انسجام سخن در مصداق یا مصادیق هر یک از سطوح مذکور، راه را بر تصدیق الهی بودن همان مصداق یا مصادیق باز میکند؛ به این بیان که نمیتوان آیهای را بما هی آیه، من عند الله دانست در حالی که هنوز انسجام حکیمانه در درون آن آیه تصدیق نشده است و نمیتوان سورهای را بما هی سوره، من عند الله دانست در حالی که هنوز انسجام حکیمانه در درون آن سوره تصدیق نشده است و نمیتوان کتاب را بما هو کتاب، من عند الله دانست در حالی که هنوز انسجام حکیمانه در کل کتاب تصدیق نشده است.
حال سؤال این است که انسجام حکیمانه سخن به چیست؟ گزینههای قابل قبول متصور در این باره عبارت است از:
۱٫ انسجام ادبی (مفهومی)
۲٫ انسجام موضوعی
۳٫ انسجام غرضی
۴٫ انسجام مناسبتی
سه نوع نخست انسجام، مطلوب ماست و نوع چهارم بر دو قسم است:
۱٫ تاریخی (محدود به زمان و مکان نزول)
۲٫ همیشگی (نامحدود)
اگر از قسم اول باشد، با ادعای جاودانگی قرآن نمیسازد و آیه یا سورهای از قرآن و یا کل قرآن که در عصر ما تنها به این قسم از نوع چهارم انسجام، منسجم باشد، ماهیت الهی مؤثری نخواهد داشد.
اگر از قسم دوم باشد، ذیل نوع سوم یعنی انسجام غرضی میگنجد.
بنابراین انواع انسجام قابل قبول در سخن خدا در قرآن، سه نوع اول است. البته باید توجه داشت که اگر جایی انسجام ادبی باشد، انسجام موضوعی و غرضی به طریق اولی هست و اگر انسجام ادبی نباشد و انسجام موضوعی باشد، انسجام غرضی هم هست و اگر جایی انسجام ادبی و موضوعی نباشد، تنها انسجام غرضی هست. در نتیجه، انسجام غرضی قدر مشترک انواع انسجام است که اگر این هم در مصداق یا مصادیق سطحی از سطوح سخن نباشد، الهی بودن آن مصداق یا مصادیق قابل تصدیق نخواهد بود.